W dniu 26 października Naczelny Sąd Administracyjny w składzie 7 sędziów po rozpoznaniu następującego zagadnienia prawnego: Czy w stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2012 r. przepisy art. 89a oraz art. 89b ustawy o podatku od towarów i usług uniemożliwiały dokonanie korekty z tytułu nieściągalnej wierzytelności, o której mowa w tych przepisach, w sytuacji, gdy dłużnik w czasie dokonywania korekty był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji? podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 3/15) W stanie prawnym obowiązującym do 31 grudnia 2012 r. przepisy art. 89a oraz art. 89b ustawy o podatku od towarów i usług uniemożliwiały dokonanie korekty z tytułu nieściągalnej wierzytelności, o której mowa w tych przepisach, w sytuacji, gdy dłużnik w czasie dokonywania korekty był w trakcie postępowania upadłościowego.

NSA zauważył w uchwale (choć uchwała dotyczy stanu prawnego obowiązującego do końca 2012 r.), że obecnie obowiązujące przepisy ustawy o VAT umożliwiają wierzycielowi dokonanie korekty podatku należnego w sytuacji, gdy spełnione są następujące warunki:

• dostawa towaru lub świadczenie usług jest dokonana na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;
• na dzień poprzedzający dzień złożenia deklaracji podatkowej, w której dokonuje się korekty:

a)  wierzyciel i dłużnik są podatnikami zarejestrowanymi jako podatnicy VAT czynni,

b)  dłużnik nie jest w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji;

NSA stwierdził, że z powyższych regulacji wynika, że obecnie obowiązujące przepisy ustawy o VAT wyraźnie uniemożliwiają dokonanie korekt o których mowa w art. 89a i art. 89b ustawy o VAT, jeżeli upadłość dłużnika została ogłoszona w okresie od dnia dokonania dostawy towaru (wykonania usługi) do dnia poprzedzającego dzień złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej, w której dokonał korekty.

Ponieważ w przepisach ustawy o VAT obowiązujących do końca 2012 r. nie było wyraźnego zastrzeżenia o braku możliwości korekty podatku przez wierzyciela, gdy po dniu dokonania dostawy/wykonania usługi dłużnik znalazł się w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji (ówczesne przepisy art. 89a i 89b ustawy o VAT wskazywały jedynie, że dłużnik na dzień dokonania korekty miał być podatnikiem czynnym, nie wspominając nic o upadłości i likwidacji) NSA uznał, że ówczesne obowiązkowe dokonanie korekty podatku naliczonego przez dłużnika (jak i podatku należnego przez wierzyciela), mogło mieć miejsce jedynie, gdy na dzień dokonania korekty dłużnik nie był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

NSA uzasadnił swoje stanowisko tym, że przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2013 r. stanowią doprecyzowanie przepisów obowiązujących do 2012 r. (w mojej ocenie stanowisko to jest co najmniej kontrowersyjne).

W konsekwencji rozstrzygnięcie NSA, które miało dotyczyć tego, czy na podstawie przepisów obowiązujących do końca 2012 r. dłużnik był zobowiązany do korekty podatku naliczonego, gdy w czasie dokonywania korekty był w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji, zostało rozciągnięte również na wierzyciela, który (jak wynika z uchwały) również nie miał prawa do korekty podatku należnego, jeżeli dłużnik znalazł się w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

Do momentu wydania uchwały nie kwestionowano prawa do korekty u wierzycieli zajmując się głównie dłużnikami, którzy pomiędzy datą dostawy/wykonania usługi a datą korekty znaleźli się w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji.

W konsekwencji tej uchwały wierzyciele, którzy do końca 2012 r. dokonali korekty podatku należnego w sytuacji, gdy ich dłużnicy na dzień dokonania korekty byli podatnikami czynnymi, lecz znaleźli się w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji mogą mieć poważny problem z organami skarbowymi, które powołując się na ww. uchwałę będą twierdzić, że korekta podatku należnego dokonania przez wierzyciela jest nieprawidłowa, co oczywiście będzie się wiązało z zaniżeniem podatku należnego i ewentualną zaległością podatkową.

Wojciech Zajączkowski