Zgodnie z ogólną regułą wynikającą z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Jednakże w przypadkach wskazanych w art. 17 podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, które w wyniku zaistnienia wskazanych w tym przepisie transakcji samonaliczają podatek, który co do zasady powinien być rozliczany przez dostawcę lub usługodawcę. Wskazany przepis dotyczy m.in. importu towarów, wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów, świadczenia usług dla których podatnikiem jest usługobiorca oraz dostawy towarów dla której podatnikiem jest nabywca. Istotna zmiana przepisu nastąpiła od 1 kwietnia 2013 r. i dotyczy tej ostatniej sytuacji.

Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT obowiązującym do końca marca 2013 r. podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej lub stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju.

W myśl art. 17 ust. 5 pkt 1 ustawy o VAT przepis ten (art. 17 ust. 1 pkt 5) stosowało się jeżeli nabywcą jeżeli nabywcą jest podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, albo osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju. Natomiast gdy dochodziło do dostawy gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej art. 17 ust. 1 pkt 5 miał zastosowanie jeżeli nabywcą był podmiot zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 lub art. 97 ust. 4.

Do końca marca 2013 r. w sytuacji dostawy towarów w kraju dokonanej przez zagranicznego podatnika na rzecz polskiego podatnika nie było istotne to, czy zagraniczny podmiot jest zarejestrowany w Polsce dla celów polskiego VAT, czy też nie jest on zarejestrowany. Polski podatnik miał w konsekwencji obowiązek rozliczenia podatku z tytułu transakcji dokonanej na jego rzecz przez podmiot zagraniczny.

Od 1 kwietnia 2013 r. przepisy dotyczące tych transakcji zostały istotnie zmodyfikowane. Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy o VAT podatnikami są również osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

1. dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju, a w przypadku dostawy towarów innych niż gaz w systemie gazowym, energia elektryczna w systemie elektroenergetycznym, energia cieplna lub chłodnicza przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej, podatnik ten nie jest zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4,
2. nabywcą jest:
   • w przypadku nabycia gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym, energii cieplnej lub chłodniczej przez sieci dystrybucji energii cieplnej lub chłodniczej – podmiot zarejestrowany zgodnie z art. 96 ust. 4 lub art. 97 ust. 4,
   • w pozostałych przypadkach – podatnik, o którym mowa w art. 15, posiadający siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, o którym mowa w art. 15, posiadająca siedzibę na terytorium kraju i zarejestrowana zgodnie z art. 97 ust. 4,
3. dostawa towarów nie jest dokonywana w ramach sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju.

Nowelizacja wprowadziła zatem w praktyce jedną istotną zmianę. W sytuacji, gdy podmiot zagraniczny sprzedający na rzecz polskiego podatnika towary znajdujące się na terytorium kraju jest zarejestrowany na potrzeby podatku VAT w Polsce (chodzi o NIP, który nadaje dla podmiotów, które nie mają siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju Drugi Urząd Skarbowy Warszawa-Śródmieście), wówczas podmiot zagraniczny ma obowiązek rozliczenia podatku VAT z tytułu dokonywanej sprzedaży na rzecz polskiego podatnika (podatku nie rozlicza już nabywca) i to nawet w sytuacji, gdy nie ma on w Polsce siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności. W takim przypadku polski podatnik – nabywca otrzyma fakturę z wykazanym podatkiem naliczonym.

Natomiast polski podatnik – nabywca nadal będzie zobowiązany do rozliczenia VAT od transakcji dokonanej na jego rzecz, jeżeli dokonujący dostawy towarów podmiot zagraniczny nie będzie zarejestrowany na potrzeby podatku VAT w Polsce.

Końcowo należy podkreślić, że rozliczenia na zasadach obowiązujących od 1 kwietnia 2013 r. będą miały zastosowanie do dostaw dokonanych od 1 kwietnia 2013 r.

Zobacz szkolenia:

• Bieżące problemy oraz nowości w podatku VAT w 2013 r.