Obecnie zajmiemy się podstawą opodatkowania dla ww. czynności oraz momentem zaewidencjonowania przy zastosowaniu kasy rejestrującej tych dostaw.

Zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy o VAT w przypadku dostawy towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2, podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Natomiast art. 7 ust. 2 tej ustawy stanowi, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne darowizny

- jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Z powyższych przepisów wynika, że podstawa opodatkowania nieodpłatnej dostawy towarów jest ustalana jedynie wówczas, gdy podatnikowi przy nabyciu towaru, który będzie przekazywany nieodpłatnie przysługiwało w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych.

Jeżeli podatnik odlicza podatek przy nabyciu towaru lub nie odlicza podatku, lecz prawo to mu przysługuje, choćby w niewielkiej wysokości, to przy nieodpłatnym przekazaniu tego towaru należy czynność tą zaewidencjonować przy zastosowaniu kasy rejestrującej. Podstawą opodatkowania w myśl art. 29a ust. 2 ustawy o VAT będzie cena nabycia towarów, a gdy nie ma ceny nabycia - koszt wytworzenia. Podatnik będzie zobowiązany ustalić wartość przekazywanych nieodpłatnie nowych towarów i opodatkować je wg ceny nabycia (wynikającą z faktury zakupu towaru) albo według kosztu wytworzenia. Koszt ten powinien być określony na dzień przekazania tych towarów niezależnie od rzeczywistych kosztów jakie podatnik poniósł w momencie ich wytworzenia – oczywiście jeżeli od daty wytworzenia do daty przekazania towaru upłynął okres czasu, który mógł spowodować, że koszty w dacie wytworzenia mogą różnić się od kosztów oszacowanych w dniu przekazania towarów. 

W odniesieniu do daty obowiązku podatkowego, która, co do zasady, w omawianej sytuacji będzie datą zaewidencjonowania nieodpłatnego przekazania towarów przy zastosowaniu kasy rejestrującej (główny wyjątek to nieodpłatne przekazanie towarów przez małych podatników rozliczających się metodą kasową), należy odwołać się do art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1. Datą obowiązku podatkowego będzie (poza niewielkimi wyjątkami) moment dokonania dostawy towarów, tu: moment wydania towaru. W tym też momencie podatnik będzie zobowiązany zaewidencjonować przy zastosowaniu kasy rejestrującej nieodpłatną dostawę towaru, oczywiście jeżeli na podatniku ciąży obowiązek ewidencjonowania takiej transakcji przy zastosowaniu kasy rejestrującej.

W przypadku małych podatników rozliczających się metodą kasową data zaewidencjonowania nieodpłatnej dostawy towarów w kasie rejestrującej będzie się różnić od daty obowiązku podatkowego. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 ustawy o VAT mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje:

1)   z dniem otrzymania całości lub części zapłaty - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15, zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny,

2)   z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi - w przypadku dokonania dostawy towarów lub świadczenia usług na rzecz podmiotu innego niż wymieniony w pkt 1

- po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który będzie stosował tę metodę, zwaną dalej „metodą kasową”: otrzymanie zapłaty w części powoduje powstanie obowiązku podatkowego w tej części.

W przypadku tych podatników moment zaewidencjonowania w kasie rejestrującej nieodpłatnego przekazania towaru, to moment jego wydania, natomiast datą obowiązku podatkowego będzie 180 dzień licząc od dnia wydania towaru.

Wojciech Zajączkowski