Uwzględniając treść postanowień ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi podatnicy niejednokrotnie mają wątpliwości, czy można na gruncie ustawy o VAT dokonać odliczenia podatku naliczonego od dokonanych zakupów alkoholu, który następnie będzie spożywany (zużywany), bądź przekazywany nieodpłatnie na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Sytuacje takie mają miejsce przede wszystkim w związku z uczestniczeniem przez podmioty gospodarcze w targach, wystawach, gdzie zwyczajowym poczęstunkiem może być alkohol. Również podczas spotkań z kontrahentami, czy w trakcie trwania firmowych imprez integracyjnych (imprezy czy spotkania związane są z działalnością gospodarczą podatnika) możliwe jest spożywanie alkoholu zakupionego przez podatnika. Alkohol może być także przekazywany jako prezent, upominek kontrahentom, czy nawet pracownikom.

Zakupy alkoholu w takich sytuacjach powodują naturalną wątpliwość dotyczącą możliwości odliczania podatku naliczonego od takich zakupów. Zastrzeżenia dotyczące możliwości odliczenia podatku były szczególnie istotne do końca listopada 2008 r. do kiedy obowiązywał przepis art. 88 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT, zgodnie z którym obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika towarów i usług, jeżeli wydatki na ich nabycie nie mogłyby być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, z wyjątkiem przypadków, gdy brak możliwości zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodów pozostaje w bezpośrednim związku ze zwolnieniem od podatku dochodowego.

Uchylenie tego przepisu z dniem 1 grudnia 2008 r. spowodowało, że odliczenie VAT od nabytego alkoholu było uzależnione jedynie od związku owego zakupu z czynnościami opodatkowanymi dokonywanymi przez podatnika.

Obecnie, co do zasady, nie powinna już być kwestionowana możliwość odliczenia podatku naliczonego od nabytego alkoholu. Organy podatkowe wskazują bowiem, że: „dla realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego niezbędne jest istnienie związku między dokonywanymi zakupami towarów i usług a prowadzoną działalnością. Jednakże ustawodawca nie precyzuje, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, aby pozwoliło to podatnikowi na odliczenie podatku naliczonego. Związek dokonywanych zakupów z działalnością podatnika może mieć zatem charakter pośredni lub bezpośredni. O związku bezpośrednim dokonywanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy nabywane towary służą np. dalszej odsprzedaży – towary handlowe lub też nabywane towary i usługi są niezbędne do wytworzenia towarów lub usług będących przedmiotem dostawy; bezpośrednio więc wiążą się z czynnościami opodatkowanymi wykonywanymi przez podatnika. Natomiast, ze związkiem pośrednim nabywanych towarów i usług z działalnością podatnika mamy do czynienia w sytuacji, gdy ponoszone wydatki nie mają bezpośredniego odzwierciedlenia w osiąganych obrotach, jakkolwiek ich ponoszenie warunkuje uzyskanie obrotu opodatkowanego podatkiem od towarów i usług. Aby jednak można było wskazać, że określone zakupy mają pośredni związek z działalnością, musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy dokonanymi zakupami towarów i usług a powstaniem obrotu. O pośrednim związku dokonanych zakupów z działalnością podatnika można mówić wówczas, gdy zakup towarów i usług nie przyczynia się bezpośrednio do uzyskania obrotu przez podatnika, np. poprzez ich odsprzedaż, lecz poprzez wpływ na ogólne funkcjonowanie przedsiębiorstwa jako całości. Ustawodawca stworzył więc podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, m.in. tego, że zakupy będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, jak i niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy”. - (interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 21.08.2015 r. nr IPPP1/4512-446/15-4/JL).

Przykładem interpretacji podatkowych wskazujących na możliwość odliczenia podatku z faktur dokumentujących nabycie alkoholu są: interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 2.11.2009 r. nr IBPP1/443-798/09/AZb, gdzie wskazano: „uznać należy, iż Wnioskodawcy przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących nabycie ww. prezentów w postaci m.in.: piór, kalendarzy, gadżetów z logo firmy, kwiatów, alkoholu (niezależnie od możliwości zaliczenia ponoszonych wydatków do kosztów uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym., bądź braku takiej możliwości) – o ile faktycznie - nabycie to jest związane z wykonywaniem przez Wnioskodawcę czynności opodatkowanych”, interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 11.10.2011 r. nr IPTPP2/443-303/11-4/AW, czy też interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 6.05.2015 r. nr IBPP1/4512-52/15/LSz.

Należy jednak zauważyć, że nie zawsze zakup alkoholu wywoła taki skutek (możliwość odliczenia podatku). Jednym z wyjaśnień, w którym możemy spotkać się ze stanowiskiem dotyczącym braku możliwości odliczenia podatku naliczonego od nabytego alkoholu jest interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 21.08.2015 r. nr IPPP1/4512-446/15-4/JL. Organ podatkowy wskazał w niej: „gdy Spółka na imprezie integracyjnej, przy okazji nabycia usługi gastronomicznej, przekazuje pracownikom (jako prezent) zakupiony wcześniej alkohol (pobrany z własnego magazynu), należy wskazać, że wydanie pracownikom alkoholu w tym przypadku nie różni się zasadniczo od przekazania go pracownikowi jako prezent. Spółka wskazała, że na potrzeby imprezy integracyjnej „pobiera” alkohol z własnych magazynów (wydawany alkohol jest w takiej sytuacji własnością Spółki), nie jest on nabywany w ramach nabycia usługi gastronomicznej. Zatem w tym przypadku zakup alkoholu nie został dokonany w celu organizacji imprezy integracyjnej lecz dopiero przy okazji imprezy Spółka podejmuje decyzję o pobraniu alkoholu z magazynu i wręczeniu go pracownikom. Nie ma zatem podstaw do traktowania takiego zakupu inaczej od zakupu alkoholu w celu przekazania jako prezent.

Mamy tu zatem do czynienia z samodzielnym zakupem alkoholu w celu wręczenia go pracownikowi na imprezie. W tej sytuacji - tak jak w przypadku alkoholu wręczanego jako prezent – zakup alkoholu ma związek z zaspokojeniem osobistych potrzeb pracowników i nie ma związku (nawet pośredniego) z działalnością Spółki.

Tym samym Spółce nie przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z tytułu zakupu alkoholu przekazywanego pracownikom na imprezie integracyjnej przy okazji nabycia usługi gastronomicznej, gdyż nie będą spełnione wymogi, o których mowa w ww. art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, tj. nie wystąpi związek z wykonywaniem czynności opodatkowanych”.

Ta ostatnia interpretacja może być uznana za prawidłową wówczas, gdy Spółka nabywa alkohol bezpośrednio w celu przekazania swoim pracownikom. Jednakże w sytuacji, gdy Spółka wcześniej nabyła alkohol z zamiarem jego sprzedaży lub przekazania kontrahentom, to miała prawo do odliczenia podatku, a skoro tak, to na podstawie art. 7 ust. 2 ustawy o VAT powinna ten alkohol przy przekazaniu na rzecz pracowników opodatkować. Można również twierdzić, że nabycie alkoholu w celu jego przekazania jako prezent pracownikom również jest związane z działalnością gospodarczą i daje możliwość odliczenia podatku przy równoczesnym jego opodatkowaniu przy nieodpłatnym przekazaniu (gdy alkohol nie jest prezentem o małej wartości, bądź próbką).

Powyższy artykuł nie wyjaśnia konsekwencji związanych z ewentualnym stosowaniem kas rejestrujących w sytuacji przekazania alkoholu kontrahentom lub pracownikom.

Wojciech Zajączkowski