Uchwalone przepisy likwidują od dnia 1 listopada 2019 r. mechanizm odwrotnego obciążenia i wprowadzają w jego miejsce mechanizm podzielonej płatności (mpp). Ustawodawca likwiduje więc od tej daty załączniki nr 11 i 14 do ustawy o VAT i w ich miejsce wprowadza nowy załącznik nr 15 do ustawy, w którym zostały wymienione towary i usługi zawarte w tych załącznikach, a także dodaje do nich towary, które do końca października 2019 r. będą objęte odpowiedzialnością solidarną. W wyniku takiego postępowania od listopada 2019 r. zostanie również zlikwidowany załącznik nr 13 do ustawy o VAT, a towary tam zawarte zostaną dodane do załącznika nr 15 do ustawy o VAT. Ponadto, o czym już wcześniej informowaliśmy, do załącznika nr 15 włączone zostaną również takie towary, które do tej pory nie mieściły się w żadnym ze wskazanych wyżej załącznikach ustawy o VAT. Towarami tymi są (symbol PKWiU został pominety):

• Węgiel kamienny,
• Węgiel brunatny (lignit),
• Koks i półkoks z węgla kamiennego i brunatnego (lignitu) lub torfu; węgiel retortowy,
• Brykiety i podobne paliwa stałe z węgla kamiennego, Brykiety i podobne paliwa stałe z węgla brunatnego (lignitu),
• Aparaty fotograficzne cyfrowe i kamery cyfrowe – wyłącznie kamery cyfrowe,
• Odbiorniki telewizyjne, nawet zawierające odbiorniki radiowe lub aparaturę do zapisu lub odtwarzania dźwięku lub obrazu
• Komputery i pozostałe maszyny do automatycznego przetwarzania danych
• Części i akcesoria do motocykli i przyczep motocyklowych bocznych
• Akumulatory elektryczne i ich części
• Części do silników spalinowych wewnętrznego spalania, o zapłonie iskrowym, z wyłączeniem części do silników lotniczych
• Wiązki przewodów zapłonowych i innych przewodów, w rodzaju stosowanych w pojazdach samochodowych, statkach powietrznych lub pływających – wyłącznie wiązki przewodów zapłonowych i innych przewodów, w rodzaju stosowanych w pojazdach samochodowych
• Świece zapłonowe; iskrowniki; prądnice iskrownikowe; magnetyczne koła zamachowe; rozdzielacze; cewki zapłonowe
• Silniki rozrusznikowe oraz rozruszniki pełniące rolę prądnic; pozostałe prądnice i pozostałe rodzaje wyposażenia do silników spalinowych
• Sprzęt sygnalizacyjny elektryczny, wycieraczki do szyb, urządzenia zapobiegające zamarzaniu lub potnieniu szyb, w rodzaju stosowanych w pojazdach
• Części pozostałego sprzętu i wyposażenia elektrycznego do pojazdów
• Pasy bezpieczeństwa, poduszki powietrzne oraz części i akcesoria nadwozi
• Części i akcesoria do pojazdów silnikowych (z wyłączeniem motocykli), gdzie indziej niesklasyfikowane
• Sprzedaż hurtowa części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli
• Sprzedaż detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych (z wyłączeniem motocykli) prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach
• Pozostała sprzedaż detaliczna części i akcesoriów do pojazdów samochodowych, z wyłączeniem motocykli
• Sprzedaż hurtowa motocykli oraz części i akcesoriów do nich – wyłącznie sprzedaż części i akcesoriów do motocykli
• Sprzedaż detaliczna motocykli oraz części i akcesoriów do nich prowadzona w wyspecjalizowanych sklepach – wyłącznie sprzedaż części i akcesoriów do motocykli
• Pozostała sprzedaż detaliczna motocykli oraz części i akcesoriów do nich – wyłącznie sprzedaż detaliczna części i akcesoriów do motocykli

Regulacje dotyczące wprowadzenia obowiązkowego split payment w odniesieniu do towarów i usług wymienionych w nowym załączniku nr 15 do ustawy o VAT dotyczą również limitów kwotowych dla obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, skutków niewykonania obowiązku realizacji przelewu w mechanizmie podzielonej płatności, zmian w zakresie wystawiania faktur, poprzez obowiązkowe oznaczanie faktur realizowanych w mechanizmie podzielonej płatności, sankcji z ustawy o VAT i kks za błędne oznaczanie faktur podlegających mechanizmowi podzielonej płatności, sankcji z ustawy o VAT i kks dla nabywców nie stosujących obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności, radyklanych zmian w zakresie stosowania od listopada 2019 r. solidarnej odpowiedzialności.

Ustawa wprowadza również, pod pewnymi warunkami, możliwość dokonywania płatności zbiorczych i płatności z rachunku VAT w celu zapłaty innych zobowiązań publicznoprawnych.

Nie mniej istotną kwestią jest stosowanie mechanizmu odwrotnego obciążenia i mechanizmu podzielonej płatności w okresie przejściowym, tj. w okresie październik / listopad 2019 r. Dotyczyć to będzie np. takich sytuacji jak:

• faktura wystawiona w październiku, gdy obowiązek podatkowy od dostawy towarów powstanie w listopadzie,
• dostawa towarów dokonana w październiku, gdy faktura zostanie wystawiona w listopadzie,
• usługa budowlana wykonana w październiku, gdy faktura (i obowiązek podatkowy powstanie w listopadzie),
• faktura (i obowiązek podatkowy) dokumentująca usługę budowlaną została wystawiona w październiku, gdy usługa zostanie wykonana w listopadzie,
• zaliczka została otrzymana w październiku i w tym miesiącu wystawiono fakturę, a czynność zostanie wykonana w listopadzie,
• zaliczka w części zostanie otrzymana w październiku i dostawa towarów w październiku, a faktura zostanie wystawiona w listopadzie, itd.

Jak widać z przykładowych sytuacji, których potencjalna ilość jest zdecydowanie większa, w okresie przejściowym październik/listopad 2019 r. podatnicy będą mieć dużo kłopotu z ustaleniem prawidłowego sposobu opodatkowania takich transakcji, tym bardziej, że nienaliczenie podatku będzie powodować zaległość podatkową, a nienależne jego odlicznie może powodować problemy u nabywcy.

Należy również dodać, że wskazana ustawa zmieniająca ustawę o VAT nie dotyczy wyłącznie obowiązkowego mpp, lecz także wprowadza nową matrycę stawek podatku VAT, przy znacznym uproszczeniu systemu stawek podatku.

Zdaniem Ministerstwa Finansów wprowadzane rozwiązania nie mają celu fiskalnego, a chodzi przede wszystkim o uproszczenie systemu stawek podatku VAT.

Zmieniony zostanie sposób identyfikowania towarów i usług na potrzeby podatku VAT – przewidziano odejście od stosowania Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2008) na rzecz Nomenklatury Scalonej (CN – w odniesieniu do towarów) oraz aktualnej Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług (PKWiU 2015 dotyczy usług).

Od 1 listopada 2019 r. zaczną obowiązywać nowe stawki podatku VAT na niektóre towary i usługi (e-booki, e-prasa, czasopisma specjalistyczne). Z tą datą mają wejść też w życie przepisy umożliwiające uzyskiwanie Wiążącej Informacji Stawkowej (WIS) przez podatników.

Od 1 kwietnia 2020 r. mają być stosowane przepisy wprowadzające nowy sposób identyfikowania towarów i usług na potrzeby VAT oraz stawki VAT dotyczące pozostałych towarów i usług.

Interesujące, że dla załącznika nr 15 do ustawy o VAT ustawodawca nie wprowadził nowych klasyfikacji po zmianach następujących od 1 kwietnia 2020 r. związanych ze stosowaniem do towarów i usług nowych klasyfikacji CN i PKWiU (2015). Oznacza to, że towary i usługi wymienione w załączniku nr 15 nawet po zmianie klasyfikacji statystycznych dla celów VAT od 1 kwietnia 2020 r. będą klasyfikowane według klasyfikacji PKWiU (2008), czyli wg obecnych zasad klasyfikacyjnych.

Wojciech Zajączkowski