Ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2013, poz. 1027) wprowadzone zostanie do ustawy o podatku VAT od 1 października 2013 r. zmodyfikowane zwolnienie od podatku dotyczące nieodpłatnej dostawy produktów spożywczych przekazywanych na rzecz organizacji pożytku publicznego. W obecnym jego brzmieniu, zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2, przez producenta, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2 % oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5 %, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego, w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez te organizacje. Obecna treść przepisu umożliwia zastosowanie zwolnienia od podatku nieodpłatnej dostawy produktów spożywczych przekazywanych na rzecz organizacji pożytku publicznego wyłącznie wówczas, gdy dostawcą jest producent tej żywności.

Od 1 października 2013 r. zwolnieniem tym objęci będą nie tylko producenci żywności dokonujący nieodpłatnych dostaw produktów spożywczych na rzecz organizacji pożytku publicznego, lecz również wszystkie podmioty gospodarcze, nawet te, które producentami tej żywności nie są. Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 16 ustawy o VAT w brzmieniu od 1 października 2013 r. zwalnia się od podatku dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 2 pkt 2, której przedmiotem są produkty spożywcze, z wyjątkiem napojów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,2% oraz napojów alkoholowych będących mieszaniną piwa i napojów bezalkoholowych, w których zawartość alkoholu przekracza 0,5%, jeżeli są one przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, z przeznaczeniem na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. Zwolnieniem zostaną objęci również podatnicy będący hurtownikami produktów spożywczych, jak również podmioty prowadzące większe, czy mniejsze sklepy, ale również punkty gastronomiczne, bary, restauracje mające nadwyżkę żywności.

W celu zastosowania zwolnienia należy spełnić kilka warunków. Przekazywane produkty spożywcze nie mogą być napojami alkoholowymi. Produkty spożywcze muszą zostać przekazane na rzecz organizacji pożytku publicznego. Organizacja ta ma obowiązek wykorzystać darowane produkty na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację. Ponadto w myśl znowelizowanego od 1 października 2013 r. art. 43 ust. 12 ustawy o VAT zwolnienie stosuje się pod warunkiem posiadania przez dokonującego dostawy towarów dokumentacji potwierdzającej dokonanie dostawy na rzecz organizacji pożytku publicznego, z przeznaczeniem wyłącznie na cele działalności charytatywnej prowadzonej przez tę organizację.

Zastosowanie się przed darczyńcę do powyższych wymogów spowoduje możliwość zastosowania zwolnienia od dostawy dokonanej na rzecz organizacji pożytku publicznego. Dostawę taką należy ująć w ewidencji i deklaracji podatkowej jako czynność zwolnioną od podatku. Nie należy wystawiać faktury w celu udokumentowania takiej dostawy, chyba, że będzie to faktura wewnętrzna (od 2014 r. faktur wewnętrznych nie będzie w obrocie prawnym). Podstawa opodatkowania nieodpłatnej dostawy produktów spożywczych określona będzie na podstawie art. 29 ust. 10 ustawy o VAT, w świetle którego w przypadku nieodpłatnej dostawy towarów podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów (bez podatku), a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Podstawą opodatkowania nie będzie w takim przypadku wartość historyczna wydawanego nieodpłatnie towaru, lecz jego wartość bieżąca uwzględniająca np. krótki termin przydatności do spożycia przekazywanych produktów spożywczych.

Pomimo, że dostawa produktów spożywczych jest zwolniona od podatku podatnik będzie miał w pełne prawo do odliczenia podatku od nabytych towarów, które następnie przekazał nieodpłatnie na rzecz organizacji pożytku publicznego. Stanowi o tym art. 86 ust. 8 pkt 3 ustawy o VAT: podatnik ma również prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, o której mowa w ust. 2, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 16. Również zwolniona dostawa tych produktów nie wpływa na ustalenie proporcji odliczania podatku naliczonego, gdyż w myśl art. 90 ust. 3 ustawy o VAT proporcję ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Od października 2013 r. ustawodawca wprowadza jednak zastrzeżenie w art. 43 ust. 12a ustawy o VAT, że zwolnienia, o którym mowa w ust. 1 pkt 16, nie stosuje się, jeżeli:
 

Nie oznacza to jednak, że zastosowane wcześniej przez podatnika zwolnienie należy skorygować i zapłacić zaległy podatek. Ewentualny obowiązek opodatkowania przekazanych nieodpłatnie towarów, w przypadku zaistnienia sytuacji wskazanych w art. 43 ust. 12a ww. ustawy będzie spoczywał na obdarowanej organizacji pożytku publicznego.

Bowiem w myśl art. 108 ust. 3 ustawy o VAT 3. w przypadku, o którym mowa w art. 43 ust. 12a, do zapłaty podatku jest obowiązana organizacja pożytku publicznego. Organizacja ta wobec niedopełnienia warunków formalnych lub materialnych będzie zobowiązana zapłacić podatek na zasadach analogicznych jak w transakcjach dla których podatnikiem jest nabywca. Możliwe więc będzie dochodzenie przez aparat skarbowy od organizacji pożytku publicznego należnego podatku wraz z odsetkami liczonymi od daty obowiązku podatkowego, który powstał u darczyńcy.

Aby uniknąć problemów podatkowych konieczne będzie prowadzenie przez organizacje pożytku publicznego szczegółowych zestawień otrzymywanych produktów spożywczych ze wskazaniem na jakie cele zostały one przekazane (komu), kiedy i w jakiej ilości.

Wojciech Zajączkowski