W dniu 8 września 2015 r. Marszałek Sejmu przekazał Prezydentowi RP zatwierdzoną już przez Sejm i Senat nowelizację ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw z dnia 5 sierpnia 2015 r. Od tego momentu Prezydent ma 21 dni na podjęcie decyzji w zakresie jej podpisania i opublikowania w Dzienniku Ustaw RP, zaś same regulacje wejdą w życie po sześciu miesiącach od momentu ogłoszenia.

Sześciomiesięczne vacatio legis ma pozwolić wszystkim uczestnikom rynku na dokładne zapoznanie się z nowymi przepisami.

Tymczasem najważniejsze zmiany jakie przewiduje nowelizacja dotyczyć mają zarówno ochrony konsumentów w sprawach indywidualnych, jak i ochrony przed praktykami naruszającymi zbiorowe interesy konsumentów.

Dodatkowe praktyki zakazane

I tak, do istniejących już listy praktyk zabronionych, zostanie dodane zachowanie polegające na proponowanie konsumentom nabycia usług finansowych, które nie odpowiadających potrzebom tych konsumentów ustalonym z uwzględnieniem dostępnych przedsiębiorcy informacji lub proponowanie nabycia tych usług w sposób nieadekwatny do ich charakteru. Celem tego rozwiązania jest nakłonienie przedsiębiorców do dokonania analizy, czy dana usługa rzeczywiście odpowiada potrzebom konsumentów. W szczególności chodzi tu o głośne już sytuacje, gdy osoby w podeszłym wieku nakłaniane są do wykupu skomplikowanego produktu ubezpieczeniowego z elementami inwestycyjnymi.

Nowe uprawnienia Prezesa UOKiK

Nowelizacja rozszerza kompetencje Prezesa UOKiK, wprowadzając nowe postępowanie w zakresie uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone. Dotychczas decyzję co do uznania praktyk za niedozwolone podejmował Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nowelizacja przekazuje kompetencje w tym zakresie Prezesowi UOKiK, ustanawiając go organem, który jako pierwszy wydaje decyzję administracyjną w danej sprawie. Samo postępowanie w zakresie uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone co do zasady powinno zostać zakończone w ciągu 4 miesięcy od dnia jego wszczęcia i dotyczyć ma przedsiębiorcy, będącego adresatem decyzji, oraz wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca zawierającego zakwestionowany zapis. Ustawodawca, nie chcąc przekreślać dorobku orzeczniczego sądów w zakresie klauzul niedozwolonych, przyjął że już istniejący rejestr zachowa ważność przez okres 10 lat od dnia ogłoszenia nowelizacji.

Kolejne rozszerzenie kompetencji Prezesa UOKiK dotyczy możliwości wydawania decyzji tymczasowych jeszcze przed zakończeniem postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Jeżeli zostanie uprawdopodobnione, że dalsze stosowanie zarzucanej praktyki może spowodować poważne i trudne do usunięcia zagrożenia dla zbiorowych interesów konsumentów, Prezes UOKiK będzie mógł, zobowiązać danego przedsiębiorcę, do zaniechania określonych działań. Decyzji będzie mogła zostać objęta rygorem natychmiastowej wykonalności, więc złożenie odwołania nie wstrzyma jej wykonania.

Zmiana w terminach przedawnienia

Wydłużone zostaną okresy przedawnienia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Nowelizacja przewiduje, że Prezes UOKiK nie będzie wszczynał postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów oraz uznania postanowień wzorca umowy za niedozwolone, jeżeli upłynęły 3 lata od końca roku, w którym zaprzestano stosowania danej praktyki czy wzorca. Obecne przepisy stanowią, że przedawnienie następuje z upływem 12 miesięcy od zakończenia roku, w którym zaprzestano stosowania praktyki.

Nie są to jednak wszystkie zmiany przewidziane w nowelizacji. Nowe regulacje mają dotyczyć również sposobu działania UOKiK wprowadzając m.in. instytucję „tajemniczego klienta”, która pozwoli na uzyskanie dowodów w postępowaniu w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Takie czynności będą jednak dopuszczalne jedynie po uzyskaniu zgody Prezesa UOKiK i Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.  

Kamil Matyśkiewicz