Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych reguluję kwestię tzw. utworu pracowniczego. Jeżeli nie zostało to odmiennie uregulowane w umowie o pracę ani nie znajduje zastosowania żaden szczególny przepis ustawy, to pracodawca nabywa prawa majątkowe do utworu stworzonego przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy z chwilą jego przyjęcia. Granice nabycia tych praw wynikają z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron. Co więcej, pracodawca z chwilą przyjęcia utworu nabywa także własność przedmiotu, na którym został utrwalony utwór, chyba że co innego zostało postanowione w umowie o pracę.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że omawiany przepis znajduje zastosowanie jedynie w odniesieniu do pracowników, a więc osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy: na podstawie umowy o pracę, powołania, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Przepis nie będzie stosowany do utworów stworzonych na zamówienie, na podstawie umowy o dzieło czy umowy zlecenia. Aby zakwalifikować utwór jako „pracowniczy”, musi on powstać w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, co oznacza, że dana aktywność powinna wchodzić w zakres kompetencji pracownika, wynikających w umowy o pracę bądź związanych z nimi poleceń służbowych. Nie będzie zatem utworem pracowniczym wytwór pracy twórczej pracownika, wykonany w czasie pracy oraz za pomocą urządzeń znajdujących się w zakładzie pracy, jeśli było to działanie samowolnie podjęte przez pracownika, bez związku z zadaniami nałożonymi przez stosunek pracy.

Podkreślić przy tym należy, że pracownik zawsze zachowuje niemajątkowe autorskie prawa do utworu, ponieważ są one niezbywalne. Pracodawca nabywa jedynie prawa autorskie ze sfery majątkowej. Aby do tego doszło, musi on dokonać przyjęcia utworu, co następuje przez złożenie odpowiedniego oświadczenia lub z upływem 6 miesięcy od daty dostarczenia utworu przez twórcę, jeśli pracodawca nie zgłosił w tym terminie zastrzeżeń co do tego utworu. Pracownikowi nie przysługuje też prawo do dodatkowego wynagrodzenia z tytułu przejścia praw do utworu, chyba że zostanie to wyraźnie przewidziane w umowie o pracę. Z tego względu, odpowiednie ukształtowanie umowy o pracę jest niezwykle istotne, ponieważ pozwala w sposób zgody z zamiarem stron ukształtować przynależność praw do utworu.

Wykonywanie utworów pracowniczych w ramach stosunku pracy ma wymierną wartość majątkową, w związku z czy ta problematyka zaczyna zyskiwać na znaczeniu. Należy dodatkowo podkreślić, że z wykonywaniem dzieła o charakterze autorskim wiąże się możliwość uwzględnienia przez pracownika podwyższonych kosztów jego uzyskania, a tym samym zapłaty niższego podatku dochodowego, o ile zapisy umowne w sposób właściwy wskazywać będą wysokość wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych do dzieła, a także czas rzeczywistej pracy twórczej pracownika w ramach stosunku pracy.

Magdalena Fitzner,
Aneta Wilk