W dniu 12 października 2015 r. Naczelny Sąd Administracyjny podjął uchwałę sygn. akt I FPS 1/15 w sprawie wywłaszczenia nieruchomości o następującej treści:

przeniesienie przez gminę (miasto na prawach powiatu) prawa własności nieruchomości z nakazu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie, stanowi dostawę towaru w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r., Nr 177, poz. 1054, ze zm.), nieskutkującą ekonomicznym obciążeniem wywłaszczonego ciężarem uiszczenia podatku z tytułu tej czynności.

Przedmiotowa uchwała była wynikiem wniosku interpretacyjnego gminy Wrocław. We wniosku o wskazano, że prezydent Wrocławia działając w imieniu Skarbu Państwa przejął na własność za odszkodowaniem nieruchomości gminy Wrocław pod budowę drogi. Wojewoda ustalił na rzecz gminy Wrocław odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości. Gmina zapytała, czy wywłaszczenie za odszkodowaniem podlega opodatkowaniu VAT. NSA do którego trafiła sprawa powziął wątpliwości co do rozstrzygnięcia sporu gminy z organem podatkowym.

NSA wnioskujący o wydanie uchwały nie podzielił poglądu zaprezentowanego we wcześniejszym wyroku NSA w składzie siedmiu sędziów z dnia 8.09.2014 r. sygn. akt I FSK 1211/12, że przeniesienie własności gruntu w zamian za odszkodowanie dokonane przez podatnika podatku od towarów i usług - miasto na prawach powiatu albo Skarb Państwa, stanowi odpłatną dostawę towarów i ze względu na przedmiot, czynność taka objęta jest podatkiem od towarów i usług.W konsekwencji wystąpił do poszerzonego składu NSA o odpowiedź na pytanie, czy przeniesienie prawa własności nieruchomości z nakazu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie, którego ekonomiczny ciężar (w tym ciężar uiszczenia podatku) poniesie wywłaszczony, można uznać za czynność opodatkowaną w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Poszerzony skład sędziów NSA uznał, że czynność ta podlega opodatkowaniu stanowiąc odpłatną dostawę towaru. Jednocześnie NSA uznał, że jest to dostawa, która nie skutkuje ekonomicznym obciążeniem wywłaszczonego ciężarem uiszczenia podatku z tytułu tej czynności. W sprawie nie dochodzi bowiem do sytuacji, gdy Skarb Państwa dokonuje wywłaszczenia z pokrzywdzeniem gminy. Na gminie ciążą dodatkowe prawa i obowiązki, ale takie gmina otrzymuje w związku z wywłaszczeniem dodatkowe wsparcie finansowe, gdyż środki finansowe na drogi są zabezpieczone z budżetu państwa. Dlatego trudno zdaniem NSA przyjąć, że przy takim wywłaszczeniu ciężar ekonomiczny podatku jest przerzucony na  gminę.

Wojciech Zajączkowski